Potrzeba krytyki

LIS² , Bez dekoracji

 

W 2007 roku dwie artystki połączyła myśl, by rozwijać swój artystyczny potencjał i tworzyć wspólnie. Od tego czasu Adriana Lisowska i Aneta Lis-Marcinkiewicz jako LIS² powołują do życia bardzo ciekawe projekty. Jak przystało na absolwentki Katedry Biżuterii  Wydziału Tkaniny i Ubioru Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi, wywodzą swoje pomysły z biżuterii, ale ich sztuka dotyczy także innych mediów: rzeźby, fotografii, filmu, instalacji i manifestu. W swoim dorobku artystycznym mają także teksty krytyczne i kuratorskie projekty.

Ideą ich twórczości jest szczególny rodzaj buntu. W 2013 roku na Legnickim Festiwalu Srebro, którego tematem był właśnie bunt, powstała praca site specific „Bez dekoracji”. Przedstawia film, w którym artystki będąc na ringu przez 352 rund, nie podejmują żadnej walki. Są bierne i znudzone. Na filmie słychać w tle odgłosy wymierzanych ciosów sugerujące, że walka toczy się gdzieś obok. Filmowi towarzyszy także obiekt/naszyjnik – łańcuch z betonowymi workami treningowymi. Praca miała być odpowiedzią na zadany wówczas na Międzynarodowym Konkursie Sztuki Złotniczej temat – bunt. Konkurs skupia międzynarodowe środowisko, które tworzy współczesną biżuterię a także teoretyków. Naturalnie, wśród artystów dominują różne tendencje twórcze. Istnieje do dzisiaj podział na artystów, którzy jako podstawę sztuki stawiają sobie doskonałe rzemiosło oraz artystów, którzy tworzą konceptualne dzieła w obrębie tej dziedziny. LIS² świadomie wyłamał się z tego sporu, pokazując na Legnickim Festiwalu Srebro projekt „Bez dekoracji”.  Autorki, chociaż zamanifestowały swoją bierność w tym sporze, to jednak forma i tytuł sugerują odejście od tradycyjnych kategorii złotniczych. Osobliwe naszyjniki z betonowymi elementami o fallicznych kształtach, przeczą estetyce piękna. Można je także „czytać” jako wyraz bezsilności walki z męską dominacją albo z przeestetyzowaniem, spłyceniem innych wartości.

Dopełnieniem i wyjaśnieniem pracy „Bez dekoracji” jest manifest/film/tekst „Prawdziwa zbrodnia” z 2014 roku. Manifest traktuje o tym, że właściwie dotychczas nie wypracowano pojęć dostosowanych do współczesnej biżuterii artystycznej, a więc nie ma języka, którym można byłoby ją wartościować. Nie istnieje prawdziwa krytyka w tej dziedzinie sztuki w Polsce, a propagowanie wiedzy o niej jest niewystarczające.

 

LIS² , Czynności sprawdzające

 

Sztuka Adriany Lisowskiej i Anety Lis-Marcinkiewicz nie tylko dotyczy krytyki, ale ma także wymiar uniwersalny i egzystencjalny. Wyrażają je trzy prezentowane na wystawie prace: „Nektar”, „Czynności sprawdzające” i „Chwilę później – teraz”.

„Czynności sprawdzające” to zestaw obiektów i fotografii z 2016 roku. Powstały z osobistych doświadczeń i z niemocy. Reakcją na nią jest wyciszenie i złagodzenie inwazyjnej sfery poprzez przejście do świata nierzeczywistego. Każdy z obiektów ma swoje odzwierciedlenie w fotografii. Odniesieniem jest ludzkie ciało, które z różnych przyczyn odmawia posłuszeństwa, a które stanowi łącznik z rzeczywistością. Mamy więc przedmioty odwołujące się do zmysłów: wzroku i dotyku – brosze wykonane z lusterek, stali i skóry; naszyjnik z lusterkiem, w którym możemy się przejrzeć; lustro, które nie odbija rzeczywistości, a jedynie kadruje widoki; a także obrączki pokryte rdzą od ściskania w garści; drżącą podwójną rękawicę z czarnej skóry oraz igły z czarnymi kroplami. Można je zinterpretować jako próbę przedstawienia tego, co od zawsze nurtuje artystów: zmagania z formą, próba dotknięcia tajemnicy oraz tego, co nieuchwytne.

LIS², Czynności sprawdzające

 

LIS², Czynności sprawdzające

 

LIS², Czynności sprawdzające

 

LIS², Czynności sprawdzające

 

Do zmysłowości odwołuje się także inna prezentowana na wystawie praca z 2014 roku „Nektar”. Składa się z filmu i obiektu. Film przedstawia ręce, które próbują nieśmiało dotknąć, wydobyć z wnętrza gumowej, pokrytej nożykami tubki nektar. Druga część pracy, wyeksponowana w gablocie, to gumowa czerwona gruszka polana czerwoną cieczą, przypominająca owoc. Można interpretować tę pracę metaforycznie, jako dążenie do poznania tego, co przyjemne i doskonałe, nawet za cenę poniesienia straty lub bólu.

 

LIS², Nektar

 

LIS², Nektar

 

„Chwilę później – teraz” to praca, która powstała w 2017 roku na wystawę „Nature morte. Biżuteria” w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Jest to film i obiekt. Film rejestruje odbijający się na podłodze cień dzbanka. Ulotność tej chwili została utrwalona w filmie. Film dopełnia obiekt – grzebyk w kształcie inspirowanym odbijającym się cieniem. Symbolizuje coś, co jest namacalne i uchwytne, a także dotykowe ze względu na swoją funkcję.

 

LIS², Chwilę później – teraz

 

Tytuł wystawy w Galerii YES „Para anestetyczna” ma ciekawe znaczenie. Tłumaczyć ją można na dwa sposoby. Od terminu medycznego anestezy, czyli znieczulenia lub od skojarzenia ze słowem unaesthetic – nieestetyczny. Te znaczenia w kontekście eksperymentalnej, mało znanej, niełatwej twórczości duetu LIS² oraz ignorowaniu jej przez krytykę współczesnej sztuki, wzajemnie się dopowiadają.

 

Fotografie: Alicja Iwańska

Tekst: Alicja Wilczak